Autor przyst�puj�c do pisania tej ksi��ki z pewno�ci� wiedzia�, �e o Jakubie Szeli w ci�gu ponad stu pi��dziesi�ciu lat napisano w zasadzie wszystko. Oceniali go wsp�cze�ni, kt�rzy bezpo�rednio zetkn�li si� z nim, jak i historycy �yj�cy w czasach p�niejszych.

Tylko w minionym dziesi�cioleciu ukaza�y si� dwie znacz�ce biografie przyw�dcy rabacji galicyjskiej: Tomasza Szuberta i Stanis�awa Bia�asa, obie zatytu�owane Jakub Szela. Skarbnic� wiedzy o �yciu w Galicji jest wydany w 2016 r. zbi�r opowiada� Stanis�awa Aleksandra Nowaka zatytu�owany Galicyanie. Rados�aw Rak sam przyznaje, �e nie zamierza� napisa� kolejnej biografii Jakuba Szeli, ale chcia� ukaza� �ycie swego bohatera w ba�niowej formie . Utw�r sk�ada si� z sze��dziesi�ciu opowie�ci, z kt�rych tylko dwa nie rozpoczynaj� si� od s�owa powiadaj�, chocia� to s�owo jest w nich u�yte ju� w pierwszym zdaniu. Oznacza ono bli�ej nieokre�lon� opowiadaj�c� osob�, jak te� czas i miejsce.
Gdy zestawi si� tre�ci wy�ej wymienionych trzech pozycji ksi��kowych z tre�ci� Ba�ni… to mo�na stwierdzi�, �e Rados�aw Rak ani nie pomin��, ani nie pomiesza� najistotniejszych moment�w z �ycia Jakuba Szeli, tyko je udziwni�. Cham Jak�b chce by� panem Wiktorynem dziedzicem z Siedlisk. Dzi�ki czarom jego �yczenie si� spe�nia. Obaj w nowym wcieleniu zmieniaj� post�powanie swego poprzednika. Po kilku latach wracaj� do swoich poprzednich cia� i r�l. Pan znowu upokarza chama, karze go, zakuwa go w dyby na kilka dni, zezwalaj�c jedynie na podanie wody.
W powie�ci najwa�niejszym realnym tematem s� wzajemne stosunki pan�w i cham�w, pierwsi mieli przywileje, drudzy tylko obowi�zki. Autor nie u�ywa s��w ch�op pa�szczy�niany tylko cham, bo tak nazywali panowie swoich poddanych. Na przyk�adzie kolei �ycia Jakuba zapoznajemy si� z narastaniem konfliktu mi�dzy dworem a wsi� w pierwszej po�owie XIX wieku. N�dza i ciemnota na wsiach galicyjskich , traktowanie poddanych czasem gorzej jak zwierz�ta doprowadzi�a do -nazywanej przez historyk�w - rzezi galicyjskiej. Konflikt ten wykorzysta� zaborca, a obie walcz�ce ze sob� strony ponios�y kl�sk�.
Wydawca ksi��ki w trosce o jasno�� przekazu zamie�ci� „Pos�owie”, w kt�rym historyk, dr A. Wi�ch daje obraz �wczesnej sytuacji politycznej, gospodarczej a szczeg�lnie spo�ecznej w I po�owie XIX wieku, jak te� kre�li losy g��wnego bohatera.
Sam tytu� wskazuje na rodzaj narracji, kt�ra w wi�kszo�ci ma cechy sprawozdania z prze�y� bohater�w. Realia wyst�puj� obok w�tk�w ba�niowych. Zwierz�ta maj� cechy ludzkie, post�puj� zar�wno przyzwoicie jak i nikczemnie. Ta personifikacja ca�ego zestawu gatunk�w zwierz�t by� mo�e jest wynikiem ci�g�ego obserwowania tych osobnik�w z racji wykonywanego zawodu, bo autor jest czynnym weterynarzem. Pe�ni� ba�niowego krajobrazu dope�niaj� opisy przyrody, ale nie jest to przyroda opiewana przez poet�w i pisarzy. Jest gro�na i tajemnicza.
Wydaje si�, �e najwa�niejszym w�tkiem tego utworu jest serce, kt�rym obdarowuj� si� lub walcz� o niego wyst�puj�ce postaci ludzkie i zwierz�ce.
Autor wiele miejsca po�wi�ci� kobietom. Mamy zatem niewinn� dziewczyn�, kt�ra z mi�o�ci oddaje serce (wyjmuje je ze swego cia�a) koledze, kt�rym opiekuje si� nim nawet po swojej �mierci. Ukazany jest te� typ kobiety wyrachowanej, pozbawionej uczucia, dla kt�rej pozycja spo�eczna i dobra materialne m�czyzny s� najwa�niejsza. Autor z sympati� ukazuje wiejskie kobiety, ich marzenie w wieku dorastania, trudy utrzymania wielodzietnej rodziny, �ycie z wiecznie pijanym m�em.
Polecam ksi��k� tym czytelnikom, kt�rzy szukaj� w ksi��kach egzotycznych bohater�w, niezwyk�ych epizod�w z �ycia codziennego, ciekawego j�zyka. To wszystko Czytelnik znajdzie w Ba�ni o w�owym sercu albo wt�re s�owo o Jak�bie Szeli , kt�rej autor jest laureatem og�lnopolskiej nagrody literackie „Nike” za 2020 r.

Edward Dziadu�a (DKK Cieszan�w)

---

Dodane: 2021-02-23 | edytowane: 2021-03-23

---